Ekonomia społeczna stanowi połączenie zestawu struktur, które dążą do pogodzenia działalności obiektów użyteczności publicznej, wyników gospodarczych i rządów demokratycznych z ambicją tworzenia miejsc pracy i zwiększenia spójności społecznej. Struktury ekonomii społecznej obecnie istnieją we wszystkich sektorach działalności i mogą przybierać różne formy prawne. Mogą to być stowarzyszenia, spółdzielnie, towarzystwa wzajemnych ubezpieczeń, fundacje i przedsiębiorstwa społeczne o statusie komercjalnym. Ich wspólną ambicją jest tworzenie długoterminowych i niepodlegających relokacji miejsc pracy, rozwijanie spójności społecznej i reagowanie na potrzeby społeczne terytoriów. Wszystkie te działania opierają się na projekcie społecznym, który wyraża się w ich działalności, ludziach, których zatrudniają, ich klientach i beneficjentach oraz sposobie organizacji.
Aktywność w sferze ekonomii społecznej jest oparta o sformalizowane zasady, które muszą przestrzegać przedsiębiorstwa społeczne, a są nimi, dążenie do użyteczności społecznej, poszukiwanie trwałego modelu ekonomicznego, prowadzenie działalności w ramach demokratycznego rządu, ograniczona rentowność lub dochodowość w służbie celu społecznego.
Działalność w ramach ekonomii społecznej jest odpowiedzią na różne potrzeby społeczne. Przykładem takiego zapotrzebowania społecznego, które przedsiębiorstwa społeczne mogą zaspokoić, są wymogi związane ze starzeniem się społeczeństwa, dostępem do mieszkań, upowszechnianiem zdrowych i zrównoważonych wzorców konsumpcji, dostępem do opieki zdrowotnej, jak również obrona jakości miejsc pracy i dostęp do zatrudnienia. Spółki związane z ekonomią społeczną mogą też uczestniczyć pośrednio w zaspokajaniu tych potrzeb społecznych. Na przykład, firma konsultingowa może wspierać firmy integracyjne w zwiększaniu ich obrotów bez bezpośredniego kontaktu z zatrudnionymi osobami i przyczyniać się poniesienia rentowności tych przedsiębiorstw.
Należy przypomnieć, że idea ekonomii społecznej powstała już w pierwszej połowie dziewiętnastego wieku, kiedy rozkwitał kapitalizm przemysłowy i objęła dużą część pracującej ludności, która opuściła wieś w celu poszukiwania pracy. Spowodowało to pierwsze kryzysy gospodarcze i bunty robotnicze, co przyczyniło się do powstania wielu stowarzyszeń i małych przedsiębiorstw, które zaczęły prowadzić działalność gospodarczą non-profit, oferując bardzo przydatne usługi, tworząc miejsca pracy i jednocześnie uczestnicząc we wzmacnianiu tkanki społecznej poprzez integrację osób wykluczonych. Powstająca wtedy ekonomia spoleczna uzupełniała luki pozostawione przez sektor kapitalistyczny, który traktował pewne działania jako nieopłacalne oraz eliminowała braki w sektorze publicznym, który nie potrafił poradzić sobie ze społeczną nędzą. Niezdolność kapitalizmu do satysfakcjonującego zapewnienia pracy wszystkim, którzy tego pragną oraz słabości polityki, która potrafiłaby zrekompensować te braki, doprowadziły do powstania koncepcji ekonomii społecznej.
Ekonomia społeczna jest sferą działalności, która jest otwarta dla wszystkich osób, wszystkich zawodów i wielu stref działalności. Istnieją różne sposoby zaangażowania się w działalność związaną z ekonomią społeczną, a wśród nich ważne miejsce zajmuje wolontariat. Wolontariat to nieodpłatna i dowolnie wybierana działalność, która jest zwykle prowadzona w ramach instytucji non-profit. Inną sfera działalności prowadzonej w zakresie ekonomii społecznej może być sponsorowanie umiejętności, co umożliwia firmom korzystanie ze zwolnień podatkowych poprzez udostępnianie swoich pracowników stowarzyszeniom społecznym. Innym elementem ekonomii społecznej jest współpraca z organizacjami non-profit lub instytucjami publicznymi w obszarach kultury i rekreacji oraz działania humanitarne i edukacyjne lub interwencje w sytuacjach kryzysowych.